سال رای و رای‌گیری در افغانستان --- نخستین قانون اساسی افغانستان نود سال پیش حق انتخاب سیاسی را برای "اهالی" این کشور به رسمیت شناخت. اما این که قدرت سیاسی واقعا از صندوق آرای ملت بیرون آید، برای ده‌ها سال تنها در حد رویا بود. --- در این مطلب به این پرداخته شده که مردم افغانستان در این نود سال چگونه صاحب حق رای شدند، چگونه این رای شکل فیزیکی پیدا کرد و چه نهادهایی مسئولیت برگزاری انتخابات را به عهده داشته‌اند. --- تاریخچه انتخابات در افغانستان به چهار دوره تقسیم می‌شود: دوره اول از ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۸، دوره دوم از ۱۳۰۹ تا ۱۳۴۳، دوره سوم از ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۲ و دوره چهارم از ۱۳۸۰ تا حال. --- دوره اول شامل تصویب نخستین قانون اساسی در زمان سلطنت امان‌الله خان در ۱۳۰۱ آغاز می‌شود. امان‌الله خان پس از رسیدن به تاج و تخت، اعلام استقلال از بریتانیا و برقراری آرامش نسبی در کشور، به انجام اصلاحات و تحقق خواست‌های مشروطیت طلبان پرداخت. یکی از این خواست‌ها تشکیل "شورای دولت" بود. -- "نظامنامه اساسی دولت علیه افغانستان" (۱۳۰۱) و "نظامنامه تشکیلات اساسیه افغانستان" (۱۳۰۲) برگزاری انتخابات را برای انتخاب نیمی از اعضای این شورا و اعضای شوراهای محلی پیش‌بینی کرده بود. -- مطابق "نظامنامه تقسیمات ملکیه افغانستان" (۱۳۰۲) این کشور به پنج "ولایت" و چهار "حکومتی اعلی" تقسیم شده بود که هر کدام به چندین "حکومتی" و "علاقه‌داری" تقسیم شده بود. براساس "نظامنامه تشکیلات اساسیه" ۱۳۰۲، در هر یک از این واحدها یک "مجلس مشاوره" منتخب تشکیل می‌شد. --- دوره دوم شامل چهار سال سلطنت محمدنادر شاه و سی سال نخست سلطنت پسرش، محمدظاهر شاه می‌شود که از ۱۳۰۹ تا ۱۳۴۳ را دربر می‌گیرد. -- قانون اساسی ۱۳۰۹ تشکیل شورای ملی منتخب را در پایتخت و مجلس مشاوره را در مراکز ولایت‌ها و حکومتی‌های اعلی پیش‌بینی کرد. -- چگونگی انتخاب اعضای شورای مجلس در نخستین قانون انتخاب موسوم به "اصول انتخابات وکلای شورای ملی" ۱۳۰۹ توضیح داده شد. --- دوره سوم - این دوره شامل ده سال آخر سلطنت ظاهر شاه می‌شود که از ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۲ را در بر می‌گیرد. در این دوره که بیشتر پژوهشگران آن را دهه دموکراسی و دهه قانون اساسی می‌نامند، سومین قانون اساسی و دومین قانون انتخابات تصویب شد که زمینه برگزاری انتخابات نسبتاً دموکراتیک را فراهم کرد. -- اعضای دوره های دوازدهم و سیزدهم مجلس نمایندگان در انتخابات سالها ۱۳۴۴ و ۱۳۴۸ انتخاب شدند. انتخابات یک ثلث مجلس سنا هم در همین سال‌ها برگزار شد. مواد ۱۰۹ و ۱۱۱ قانون اساسی حکم می‌کرد که در ولایت‌ها و شهرداری‌ها هم مجالس منتخب تشکیل شود، اما در واقع انتخاباتی برگزار نشد. --- دوره چهارم - این دوره با آغاز روند جدید به دنبال توافقات اجلاس بن آلمان در خزان ۱۳۸۰ آغاز شد که تا حال ادامه دارد. برای نخستین بار انتخاب رئیس جمهوری بر اساس قانون اساسی ۱۳۸۲، حق مردم دانسته شد. -- ین قانون حکم می‎کند که شش نوع انتخابات دیگر هم در کشور برگزار شود: انتخابات پارلمانی، شوراهای ولایتی، شوراهای ولسوالی، شوراهای قریه، مجالس شهرداری‌ها و شهرداری‌ها، اما در واقع تنها انتخابات ریاست جمهوری، مجلس نمایندگان و شوراهای ولایتی برگزار می‌شود. -- به این ترتیب، برای نخستین بار هم قوه مقننه و هم قوه مجریه بر اساس حق انتخاب مردم تشکیل شده است. قوه قضائیه هم مکلف به اخذ رای نمایندگان مردم در پارلمان است. - ایوب آروین - بی‌بی‌سی. at: http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2014/03/140330_k02-af2014-90year-election-in-afg.shtml